Οι «αρχές» του Μουσταφά Κεμάλ και ο Αδόλφος Χίτλερ.

Αυγούστου 02, 2020

Χρήστος Αρβανίτης

- Οι δυτικές εφημερίδες, όπως π.χ. η γαλλική Le Figaro, μιλούν για το τέλος του κοσμικού κράτους του Ατατούρκ, παίρνοντας αφορμή από τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί ξανά. Καθώς ο Ερντογάν αποδομεί το είδος της χώρας που έχτισε ο Κεμάλ, ονειρευόμενος μια νέα αυτοκρατορία Οθωμανών την οποία θα εξουσιάζει το χαλιφάτο και η σαρία, οι αντίπαλοί του –αλλά και ο Ακιντζί στα κατεχόμενα– εκθειάζουν τον Ατατούρκ και τις αξίες του∙ ποιες είναι αυτές οι αξίες, όμως; Δεν είναι θεωρητικό θέμα, ούτε αφορά απλώς μια άλλη χώρα, αν και έτσι ακόμα έχει τη σημασία του∙ μας αφορά ιδιαιτέρως, εφόσον από τη μια ο μελλοντικός μας εταίρος στη διακυβέρνηση αυτού του έρμου του νησιού δηλώνει ότι τις ασπάζεται, ενώ από την άλλη οι αντίπαλοί του δηλώνουν οπαδοί του ισλαμιστή Ερντογάν και των δικών του αξιών.

Ο Μουσταφά Κεμάλ, ο «πατέρας» Ατατούρκ των Τούρκων, έκανε πολλά για τη χώρα του, μετατρέποντας την Οθωμανική Αυτοκρατορία που κατέρρεε σε κοσμικό κράτος: Έκλεισε τα ιδρύματα που λειτουργούσαν με την ισλαμική νομοθεσία, μεταρρύθμισε το εκπαιδευτικό σύστημα, προώθησε τη βιομηχανική ανάπτυξη και θέσπισε νόμους. Ο Κεμάλ ήταν παθιασμένος με τον στρατό, στον οποίο κατετάγη από τα δώδεκα χρόνια του. Είχε πολλές επιτυχίες και ανέβηκε γρήγορα στην ιεραρχία, παρά τις συνωμοτικές του επιδόσεις – ή εξαιτίας τους. Συνεργάστηκε με τους Νεότουρκους αρχικά, για να ακολουθήσει την προσωπική του πορεία στη συνέχεια, ανατρέποντας τον σουλτάνο και χτίζοντας το δικό του κράτος, στο οποίο κάθε αντιπολίτευση ήταν απαγορευμένη. Δεν ξέρω, λοιπόν, κατά πόσο τέτοιες αρχές είναι ιδανικές και ελκυστικές σήμερα – αν εξαιρέσεις την απελευθέρωση της χώρας από τα δεσμά της θρησκείας, αυτά που επαναφέρει τώρα σταδιακά ο Ερντογάν.

Στην πραγματικότητα, μετά τον Ατατούρκ, το ισλάμ ουδέποτε έπαψε να επηρεάζει μεγάλο μέρος πολιτών και πολιτικών στην Τουρκία – αυτοί, άλλωστε, αποτέλεσαν και τη «μαγιά» με την οποία ζύμωσε ο Ερντογάν την πολιτική του. Επίσης, τα στρατιωτικά «ιδανικά» πάντα ενέπνεαν κινήματα και δικτατορίες στην Τουρκία – να μην ξεχνάμε την επιρροή του Κεμάλ στον Χίτλερ, ο οποίος τον θαύμαζε και θεωρούσε πρότυπο έμπνευσής του τις μεθόδους του (είχε δηλώσει ότι θεωρούσε τον εαυτό του «μαθητή» του). Η ναζιστική ιδεολογία έχει πολλά στοιχεία στα οποία διαφαίνεται η κεμαλική επιρροή, ενώ το τουρκικό μοντέλο του 1923 και τα «οφέλη» της εθνοκάθαρσης που εφάρμοσε ο Ατατούρκ ήταν πρότυπο «καλών εθνικών πρακτικών» για τον ναζισμό. Η γενοκτονία των Αρμενίων, των Ελλήνων της Μ. Ασίας (ανάμεσά τους και οι παππούδες μου, οι οποίοι επέζησαν ξεριζωμένοι) και των Ασσυρίων, από τους Νεότουρκους αρχικά και τον Κεμάλ στη συνέχεια, ενέπνευσε στον Χίτλερ το εβραϊκό Ολοκαύτωμα. Ωραίες αξίες…

Ο φυλετικός διαχωρισμός, η κατηγοριοποίηση των ανθρώπων με βάση τη γλώσσα, την καταγωγή και τη θρησκεία, δεν μπορεί με κανένα τρόπο να είναι πρότυπο για κανέναν στην εποχή μας. Είναι ο ορισμός του εθνικισμού και του ρατσισμού, άρα είναι απαράδεκτο να αποτελέσουν το μοντέλο ενός νέου κράτους. Γι’ αυτό, οι εμπλεκόμενοι στο Κυπριακό οφείλουν να διασαφηνίσουν τις προθέσεις τους και να το αποκλείσουν πριν από οτιδήποτε άλλο.

chrarv@phileleftheros.com

Φιλελεύθερος